De Aya Sofya (officieel de Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi, of de Grote Moskee van de Hagia Sophia) is een van de overgebleven architectonische wonderen van het Byzantijnse rijk. Midden in het historische centrum van Istanbul blijft dit heilige gebouw – zelfs vandaag de dag – een belangrijk symbool van macht.
In opdracht van keizer Justinianus, ingewijd als de Hagia Sophia (Kerk van Goddelijke Wijsheid) in 537, omgebouwd tot moskee door Sultan Mehmet II (Mehmet de Veroveraar) in 1453, uitgeroepen tot museum door Atatürk in 1935, en opnieuw omgebouwd tot een werkende moskee in 2020; De veranderende status van de Aya Sofya weerspiegelt de geschiedenis van Istanbul en volgt deze gedurende de periode als Constantinopel, de hoofdstad van eerst het Byzantijnse en vervolgens het Ottomaanse rijk, tot aan het moderne tijdperk waarin deze uitgestrekte metropool centraal blijft staan in het verhaal van Turkije.
Je staat versteld van de brutaliteit van Justinianus’ visie, die de eerste hangende koepel uit de geschiedenis oprichtte bovenop een kerk die zo groot was dat deze in bijna 1000 jaar niet zou worden overtroffen. Ontdek vervolgens hoe het ontwerp van dit eerbiedwaardige bouwwerk door de eeuwen heen Byzantijnse weelde met Ottomaanse grandeur heeft samengevoegd en ervaar hoe vandaag de dag de religieuze betekenis ervan niet is afgenomen.
Byzantijnse opsmuk in de narthex
De bronzen toegangsweg naar de zuidwestelijke vestibule van de narthex, bekend als de Mooie Poort, wordt verondersteld te zijn geroofd uit een tempel in Tarsus en dateert uit de 2e eeuw voor Christus.
Zorg ervoor dat je het 10e-eeuwse mozaïek ziet op de lunet van de deuropening die van de zuidwestelijke vestibule naar de binnenste narthex leidt. Het toont de Maagd Maria die het Christuskind vasthoudt, geflankeerd door keizer Justinianus (aan haar linkerkant) die haar de Hagia Sophia aanbiedt en keizer Constantijn (aan haar rechterkant) die haar Constantinopel overhandigt.
In de binnenste narthex was de centrale 7 meter hoge, eiken en koperen keizerlijke deur, die naar de gebedsruimte leidde, oorspronkelijk gesloten voor iedereen behalve de processie van de Byzantijnse keizer. Kijk omhoog en zie een van de mooiste mozaïeken van de Aya Sofya in de lunet boven de deuropening. De glinsterende gouden tesserae van dit mozaïek uit de 9e eeuw tonen een op de troon geplaatste Christus, terwijl keizer Leo IV aan zijn voeten buigt.
Een samensmelting van christelijk en islamitisch design in de gebedsruimte
Of je nu hier bent om te bidden of te genieten van de glorieuze architectuur van dit bijna 1500 jaar oude gebouw, weinig bezoekers zijn minder onder de indruk van de enorme omvang van het schip van Justinianus (nu gebedsruimte).
Bovenaan hangen een groot aantal kroonluchters aan het hoge plafond. Acht gigantische medaillons, verguld gegraveerd met de namen van god, de profeet Mohammed en de eerste kaliefen, zweven bovenop de kroonlijst van de met marmer beklede muren, terwijl geometrische ontwerpen omhoog kruipen in de geelgepleisterde halve koepels, koepels en bogen erboven. Als je binnenkomt, zie je misschien mensen rond de noordwestelijke hoek van de hal staan. De lokale legende vertelt dat de pilaar hier werd gezegend door Sint-Gregorius de Wonderdoener. De koperen bekleding, bekend als de Treurzuil, is weggesleten door eeuwenlange gelovigen die er tegenaan wrijven op zoek naar een remedie voor hun kwalen.
Aan de voorkant van de apsis bevindt zich een sierlijke mihrab (gebedsnis die de richting van Mekka aangeeft), terwijl daarachter de muren, bezaaid met glas-in-loodramen, omhoog reiken naar de halve koepel met daarin het 9e-eeuwse mozaïek van de Maagd en het Christuskind dat nu verborgen is. achter gordijnen.
Naast het feit dat het apsismozaïek met gordijnen is bedekt, is de belangrijkste verandering in het interieur na de herinrichting van de moskee in 2020 het enorme groenblauwkleurige tapijt dat nu over de marmeren vloer is gelegd. Het vierkante gedeelte van ingelegde steen, bekend als het omphalion , in het zuidoosten van de hal, is onbedekt gelaten. Het unieke ontwerp van de omphalion van 30 cirkels, gemaakt van rood en groen porfier, graniet en groen antiek, markeert de plek waar nieuwe keizers werden gekroond.
Een architectonisch wonder: de koepel van de gebedsruimte
Vóór de Aya Sofya had niemand bedacht hoe je een grote koepel op een vierkante basis moest plaatsen. De centrale koepel van de gebedsruimte is 56 meter hoog en heeft een diameter van 33 meter, ondersteund door vier concave driehoekige segmenten, ook wel pendentieven genoemd, waardoor het gewicht van de koepel op de hoeken kan worden geconcentreerd. Deze architectonische innovatie inspireerde vervolgens het ontwerp van de grote moskeeën uit het Ottomaanse tijdperk.
Vier serafijnen (engelen) sieren de pendentieven. Twee zijn de originele mozaïeken (oostelijke pendentieven), terwijl de twee fresco- serafijnen dateren uit de restauratie van 1847. De lokale legende vertelt dat ze de stad tegen rampen beschermen.
De mozaïeken van de bovenste galerij
De bovenste galerij van de Aya Sofya is voor onbepaalde tijd gesloten wegens restauratie. Dit betekent dat de beroemde keizer Constantijn IX en keizerin Zoe Mozaïek en de keizer John Komnenos II en Irene Mozaïek niet te zien zijn.
Veelgestelde vragen over de Grote Moskee Hagia Sophia
Wat kost een bezoek aan de Grote Moskee van Hagia Sophia (Aya Sofya)?
Omdat de Grote Moskee van Hagia Sophia (Aya Sofya) nu een werkende moskee is, is de toegang gratis.
Wat is de dresscode voor een bezoek?
Dit is een actieve plaats van aanbidding. Alle bezoekers moeten bovenarmen en benen bedekken en vrouwen moeten een hoofddoek dragen voordat ze binnenkomen. Schoenen worden uitgetrokken in de narthex voordat ze de gebedsruimte betreden.
Zijn er rondleidingen beschikbaar?
Officiële gidsen kunnen bij de ingang worden ingehuurd en rekenen meestal per uur.
Wat is de beste tijd om de Grote Moskee van Hagia Sophia (Aya Sofya) te bezoeken?
Niet-moslims mogen tijdens gebedstijden geen moskeeën betreden. Vanwege de populariteit van de Aya Sofya wordt deze regel soms niet zo strikt nageleefd als elders.
Als u hier niet bent om te bidden en tijdens de gebedstijd naar binnen wordt gelaten, houd er dan rekening mee dat u niet vrij door de gebedsruimte kunt dwalen, aangezien een groot gedeelte is afgezet voor aanbidders. Gebedstijden veranderen het hele jaar door; controleer de huidige tijden op de officiële gebedstijdenwebsite van Turkije.
De populairste tijd om te bezoeken is tussen 9.00 en 11.30 uur. Verwacht drukte en wachtrijen vóór 17.00 uur.
Wat is er in de buurt?
U bevindt zich in het hart van de oude stadswijk Sultanahmet van Istanbul. De onlangs gerestaureerde Basilica Cisterne (Yerebatan Sarnıcı) ligt 40 meter westwaarts; de Blauwe Moskee (Sultanahmet Cami) ligt op 300 meter lopen zuidwaarts door Sultanahmet Parkı; en net ten noorden ligt Gülhane Parkı, de thuisbasis van het Topkapi-paleis en het Archeologisch Museum van Istanbul.